Net als talloze muziekliefhebbers en collega’s over de gehele wereld zijn wij diep geraakt door het bericht van het overlijden van Louis Andriessen op donderdag 1 juli jongstleden. Tal van herinneringen dringen zich aan ons op. Op 5 december 2020, midden in de coronacrisis, heeft de NTR ZaterdagMatinee een extra Matinee georganiseerd met de wereldpremière van May, zijn laatste grote compositie. De eerder geplande uitvoering in het Holland Festival was vanwege diezelfde crisis noodgedwongen geannuleerd. Net als het Holland Festival, Cappella Amsterdam, het Orkest van de Achttiende Eeuw en de Vrienden van de Matinee hadden wij de diepgevoelde wens dat de componist de uitvoering van zijn koorwerk nog zou beleven. Het was geen geheim dat zijn gezondheid precair was, en verder uitstel was voor ons gevoel niet verantwoord. Er mocht geen publiek in de zaal worden toegelaten, maar Louis was, samen met tal van andere luisteraars, via NPO Radio 4 verbonden met Het Concertgebouw. Een historische en aangrijpende gebeurtenis.

De ZaterdagMatinee heeft vrijwel vanaf het begin van de serie nauw met Louis Andriessen samengewerkt. Ik pak er enkele momenten uit. In het Matineeseizoen 1963-1964 stond voor het eerst muziek van de toen bijna 25-jarige componist op het programma. Op 31 januari 1998 werd de duizendste ZaterdagMatinee gevierd met de Nederlandse première van de cyclus De Trilogie van de Laatste Dag, gedirigeerd door Andriessens boezemvriend Reinbert de Leeuw. Aan het eind van het werk stelt de componist de vraag: “Dood, wat is dat?” Het antwoord is Louis Andriessen ten voeten uit: “Dood is als je ademhaling stopt, je niet meer poept, je niet meer piest, je niet meer denkt.” Frits van der Waa schreef naar aanleiding van De Trilogie woorden die de kern raken: “Het is van een ontwapenende nuchterheid, die korte metten maakt met de illusie dat al die botsende, schrijnende of verstilde akkoorden van het voorgaande uur voortkomen uit een gekweld gemoed. Muziek is immers maar muziek?”

De paradox van Andriessen: muziek is enerzijds ‘alles’, anderzijds ‘maar muziek’. Dit soort uitersten kenmerken ook Andriessens composities, waarin hij extremen van expressie, eigenzinnigheid en originaliteit laat horen, maar zich nooit verliest in romantisch zwelgen. Ik hoor hem nog tijdens een repetitie vanuit de zaal roepen, dwars door de muziek heen: “Ho, stop, het is géén Mahler, dames en heren, denk daaraan!”

Het Matineeteam en ik gaan Louis Andriessen vreselijk missen. Hij laat een oeuvre na, dat in binnen- en buitenland wordt gezien als van blijvende betekenis. Dat oeuvre levend houden, dat is nu van het grootste belang. Dat zijn wij Louis Andriessen, zijn muziek en de liefhebbers van goede muziek verschuldigd.

Kees Vlaardingerbroek
artistiek leider NTR ZaterdagMatinee

 

Louis Andriessen in de Matinee:

04-04-1964 – Triplum per chitarra
17-02-1968 – Sweet for recorders
21-10-1972 – Anachronie I (to the memory of C. Ives)
25-04-1986 – De staat (versie voor twee piano’s)
27-02-1988  – Satie: Messe des pauvres (bew. Andriessen)
24-11-1990 – Mausoleum
24-11-1990 – Bach: Sonate BWV 1003 (bew. Andriessen voor 8 hoorns)
01-01-1994 – Symfonieën der Nederlanden
20-01-1996 – Zilver
31-01-1998 –  Trilogie van De Laatste Dag
24-04-1999 – Passeggiata in tram in America e ritorno
03-05-2003 –  La Passione
24-04-2004 – Mausoleum
18-12-2004 –  Anachronie II
23-04-2005 –  Anachronie I
24-03-2007 – uit De Materie: Hadewijch
17-05-2008 –  Dances
06-06-2009 – Nocturnen
06-06-2009 – Haags hakkûh
06-06-2009 – Vermeer Pictures (bew. Rundell)
02-02-2013 –  Dances
18-05-2013 – Rosa’s Horses (bew. Rundell)
25-05-2014 – Tapdance
07-02-2015 – On Jimmy Yancey
19-09-2015 – … miserere … (versie voor strijkorkest)
19-01-2019 – Agamemnon
30-11-2019 – The only one
05-12-2020 – May