Eindelijk staat Karina Canellakis dan voor ons, het Radio Filharmonisch Orkest, op de bok. Op het allereerste programma onder leiding van onze kersverse chef in de NTR ZaterdagMiddag van 12 oktober staan Sjostakovitsj’ Tiende symfonie, het vioolconcert Aether van Sebastian Currier en Ouverture Egmont van Beethoven. Vijf dagen lang mogen we van elkaar genieten en samen een onvergetelijk concert voorbereiden. Na alle media-aandacht, fotosessies en toespraken rondom haar benoeming verheugen we ons op de samenwerking en op de muziek. Karina verliest geen tijd, laat geen journalisten tijdens de repetities meekijken en verdiept zich vanaf de eerste minuut in details. 

Een verslag van Ewa Maria Wagner (foto’s Marco Borggreve en Eduardus Lee)

Dinsdag

Het blonde haar in een staart, zwart T-shirt dat losjes op haar jeans valt en een vonk in haar ogen, ze is niets veranderd. Na een korte uiting van blijdschap begint ze meteen met het eerste deel van Sjostakovitsj. De sombere klanken van de beginmaten staan haaks op onze stemming. Maar we volgen haar, verwachtingsvol en een tikje te blij voor deze muziek.

Ik denk nog aan de Zevende van Beethoven een jaar geleden, aan haar transparante aanpak en aan de energie die het orkest toen naar een hoger niveau tilde. Gaat ze ons deze week ook zo betoveren?

Karina focust nu op het volume van de zwellende akkoorden, met haar gebaren spreekt ze een duidelijke taal. De klank moet rijker, dieper, warmer maar niet luider. De strijkers zoeken de blazers op, we luisteren naar elkaar, wat zich vertaalt in een ingetogen, homogeen geheel van klank. Karina’s ogen sluiten tevreden.

‘Alles wat ze zegt gaat over sound,’ zegt fagottist Jos Lammerse in de pauze, ‘goed dat ze meteen met de opbouw van de klank bezig is. Het valt me op hoe stil het orkest tijdens de repetitie is, we zijn geconcentreerd, dat is prettig werken. Of ik er moeite heb dat ze een vrouw is? Helemaal niet, dat is niet eens relevant, want voor mij telt veel meer hoe ze met ons musiceert en dat we op één niveau zitten. Ze communiceert fantastisch, mijn gevoel zegt wel dat we in de muziek hetzelfde doel voor ogen hebben.’

Woensdag

Vandaag zitten er tijdens de repetitie schoolkinderen achter het podium. Ons eerste publiek. Karina knikt naar ze maar haar aandacht gaat al snel naar het vierde deel van de symfonie van Sjostakovitsj. Een frons op haar voorhoofd, de handen omhoog en de muziek overheerst alles. Ze heeft een visie die ze nu met ons uitwerkt, maar ze is niet snel tevreden. ‘Everything is secret,’ zegt ze en legt haar wijsvinger op haar lippen. Het muntje valt, samen zoeken we het geheim op in het verloop van de melodieën en in de wisseling van de akkoorden. De expressie op haar gezicht leidt ons, haar handen geven de emotie een ritme. We zitten in de muziek en van vele musici worden we een pulserend organisme. Ze glimlacht en laat ons spelen. De tijd met haar gaat snel voorbij. Te snel. Aan welke tafel ik in de pauze met mijn kopje koffie ook aanschuif, de gesprekken gaan over Karina en haar manier van werken.

‘Het zijn niet alleen haar handen, ze dirigeert met haar hele lichaam, haar mimiek is geweldig,’ zegt hoorniste Petra Botma. ‘Ook dat ze precies benoemd hoe we spelen en hoe ze dat wil laten klinken vind ik zo fijn, je weet meteen wat ze wel of niet wil. Het is misschien een beetje Amerikaans maar het werkt wel. Haar dirigeerstijl vind ik mooi en duidelijk, ze is ook zo’n mooie vrouw om naar te kijken,’ lacht Petra , ‘maar haar zelfvertrouwen straalt op ons af, ze is ook op een prettige manier assertief en beslist, zonder mannelijk over te komen. Een echte leider!’

Donderdag

Vandaag besteedt Karina meer tijd aan de Egmont-ouverture. ‘I want the sound to pop out and go straight up. The eights have to be more crispy,’ zegt ze en haar ogen fonkelen. De strijkers schuiven op het puntje van hun stoel, de blazers zitten roerloos op haar gericht. Karina bukt naar voren alsof ze het geluid wil aanraken. Ze slaat vooruit, we zetten niet altijd tegelijk in. De concentratie moet beter, we beginnen opnieuw en opnieuw. Maar zodra het lukt, voelen we energie vrijkomen. De noten moeten nog strakker onder elkaar klinken, zegt ze, het ritme straffer. Samen met mijn groep strijk ik kort over de snaren, tien altviolen  klinken als één man. Karina straalt, maakt een opmerking dat Beethoven, maar ook  Sjostakovitsj, rebelse mannen waren, ‘we may show it in his music!’

Als Eveline Kraayenhof haar cello na de repetitie inpakt, is ze enthousiast. ‘Ze neemt je helemaal mee, dat is lekker spelen,’ zegt ze. ‘Je voelt gewoon dat ze een orkestmusicus is. Als violiste heeft ze in toporkesten gewerkt, ze weet precies hoe en wat. Geweldig hoe makkelijk ze met ons communiceert. Een krachtige vrouw, dat zou je niet zo snel denken als je haar kleine postuur ziet, vind je niet?’

Vrijdag

Vandaag is het de laatste dag voor het concert. Karina wil doorspelen en na ieder stuk meteen correcties doen. We zijn net klaar met een doorloop van de Tiende symfonie van Sjostakovitsj. In de pauze staan trompettist Hessel Buma en tubaïst Bernard Beniers samen koffie te drinken.

‘Karina heeft veel drive, dit is echt ‘haar’ Sjostakovitsj. We hebben het stuk ooit met Gergiev gespeeld, dat was een militaire oefening. Bij Karina klinkt deze symfonie romantischer.’

‘Vind je het goed of niet?’ vraag ik.

‘Ze heeft een duidelijke slag, ik vind het juist prettig hoe ze het aanpakt,’ zegt Hessel.

‘Ik blijf voorzichtig,’ lacht Bernard, ‘het is erg persoonlijk, maar ik vind het spannend hoe ze naar muziek kijkt. Haar passie, de perfectie, de ijver – dat alles doet me soms aan Jaap van Zweden denken. Ze repeteert steengoed en dat is bij welke generatie dan ook erg prettig.’

In de zaal vraag ik cellist Sebastiaan van Eck hoe hij de Sjostakovitsj beleeft. Hij moet even nadenken. ‘Kenmerkend voor haar is dat ze aandacht heeft voor details, dat siert haar. En ze heeft haar eigen visie op alles wat ze dirigeert,’ hij lacht verlegen.

‘Is  er nog een ‘maar’?’ vraag ik.

‘Niet echt, het is zeer persoonlijk, ik mis een beetje de eenzaamheid in Sjostakovitsj’ muziek. Rubato betekent vrijheid, daar zou ze misschien iets voorzichtiger mee kunnen omgaan. Maar ze boeit me enorm, laat dat duidelijk zijn. Ook denk ik dat onze chef-dirigent tot een jonge generatie behoort en dat brengt altijd een frisse blik mee op onze klassieke opvattingen.’

Zaterdag

We zitten op het podium in het Concertgebouw, de voorrepetitie is ten einde. Over één uur begint het NTR ZaterdagMatinee. Karina bedankt ons voor deze bijzondere week. We voelen haar energie en delen de voorpret. Haar energie komt op ons over. We voelen allemaal dat hier veel van  afhangt: wat zal de eerste indruk zijn op ons trouwe publiek?

Maar eerst nog lunchen. Ook tijdens het eten in de kantine onder het podium hoor ik mensen over afgelopen week praten. Niets dan lof.

‘In alles wat ze doet overtuigt ze,’ zegt celliste Mirjam Bosma tegen me. ‘Ze doet niet vriendelijk, ze is zo. Ze dirigeert niet alleen, maar musiceert en dat is haar grote kracht. Ze doet niet alsof, ze ís het gewoon.’

Je zou kunnen zeggen ze is zelf de muziek, denk ik voor mijzelf.

Kijk hier het inauguratieconcert terug op YouTube